Вызваленне нашай зямлі ад захопнікаў летам 1944 года не было лёгкай задачай для Чырвонай арміі. Яно было са значнымі стратамі і крывавым для ўсіх: пехацінцаў, танкістаў і іншых. Шматлікія помнікі — таму сведчанне. Як і ўспаміны ўдзельнікаў стратэгічнай аперацыі «Баграціён».
Прывяду аповед Арсенція Родзькіна, танкіста 89-й танкавай брыгады 1-га танкавага корпуса, з кнігі А. Драбкіна «Я воевал на Т-34»: «В атаку не ходили. Редко нам приходилась делать классическое наступление на подготовленную оборону. Немцы пользовались засадами, в которых, как правило, использовали «Артштурмы» — самоходные установки с 75-мм пушкой. Они очень тихо двигались, низенькие, легко маскируются — их чрезвычайно трудно обнаружить. Мы шли походной колонной: головной дозор, несколько танков впереди, остальные — на расстоянии. Если немцы устроили засаду, то, как правило, головной дозор расстреливается и гибнет. Живые выскакивали, оставшиеся танки начинали стрелять. А куда стрелять? Чёрт его знает! Они уже смотались. Постреляли, свернулись в колонну и опять их преследуем. Кого нагоним — уничтожаем.
Вот раз наскочили на засаду. Два танка впереди сожгли. Третий включил заднюю скорость и отходил, отстреливаясь. Ему прямо под погон башни болванку влепили, и он загорелся. А мы с дороги свернули и заглохли — кончилось топливо. Благодаря этому мы услышали, как внутри горящего танка кричали люди. Я сел за пушку и бил в направлении противника — я его не видел, но пугал, а экипаж с огнетушителями побежал помогать. Открыли люк. Командир танка весь израненный выскочил, видимо, в горячке не понял, что ранен, и рядом с танком упал. Вытащили механика-водителя, командира орудия с перебитой ногой, погибли радист и заряжающий. Механик-водитель был без сознания и до госпиталя не доехал — умер по дороге».
Забягаючы наперад, дадам, што камандзір танка Родзькін, змяніўшы яшчэ некалькі танкаў, дажыў да Перамогі і падзяліўся сваімі ўспамінамі з аўтарам названай кнігі.
Іван Сіманёнак, г. Паставы
P.S. Нагодай для гэтага артыкула стала публікацыя ў №50 «ПК» ад 6 ліпеня «Вперёд, на Запад». Прызнаюся, я ў захапленні ад гэтага матэрыялу, ад лагічнасці і паслядоўнасці. Хвала Аляксандру Кузняцову! Але з адным словам мушу не пагадзіцца. Каля Жуперак наўрад ці маглі быць нямецкія самаходкі «Фердынанд». Гэтыя 65-тонныя монстры былі выпушчаны да Курскай бітвы ў колькасці 91 штука, значная частка іх была там страчана, рэшткі ў складзе двух батальёнаў ваявалі на поўдні Украіны, у Італіі, адзінкі засталіся да канца вайны. Верагодна, каля Жуперак у засадзе былі 23-тонныя самаходкі Stug III, якіх было выпушчана каля 9 тысяч. У нашых дакументах яны называліся «Артштурмамі». Што яны маглі рабіць у засадзе, апісана вышэй.
Аляксандр Кузняцоў:
Я вельмі рады, што ёсць захопленыя гісторыяй людзі, як Іван Сіманёнак, бо і сам адношу сябе да такіх. Сапраўды, заўвага Івана Іванавіча наконт самаходнай устаноўкі «Фердынанд» з’яўляецца правільнай, як і акцэнт на «Артштурмы». Пры напісанні свайго артыкула «Вперёд, на Запад» я ў першую чаргу звяртаў увагу на больш дакладную передачу інфармацыі з ваенных дакументаў і выкарыстаў звесткі з данясенняў 1-га танкавага корпуса аб сутыкненні нашых танкістаў з «Фердынандамі». А гэта магла быць спрошчаная назва савецкага вайсковага камандавання цэлага класа варожых самаходных артылерыйскіх установак. Падобнымі да таго ж «Фердынанда» былі «Насарогі» (з ням. Nashorn), пра якія ўспамінаецца ў дакументах 3-й нямецкай танкавай арміі, рэшткі якой адыходзілі праз наш раён пад націскам савецкіх войскаў.
Прымаю заўвагу і ў будучым буду больш уважліва падыходзіць да асвятлення такіх фактаў. Вялікі дзякуй Івану Іванавічу!
