Распрацоўваючы творчыя планы на 2023 год, наш невялічкі журналісцкі калектыў вырашыў прадоўжыць рэдакцыйны праект «Вёсачка». Першы маршрут у новым годзе пралёг у вёску Луцк-Казлоўскі, што амаль за 50 кіламетраў ад Пастаў. Акунуцца ў сённяшнюю яву вёскі не так і складана. Але ж цікава і тое, якім было яе мінулае. На жаль, удалося адшукаць вельмі мала звестак. Зразумела, што гісторыя Луцк-Казлоўскага звязана з суседняй Казлоўшчынай (былы Казлоўск), якая ўсяго за 2 кіламетры адсюль. Маёнткам Казлоўск валодалі нашчадкі вядомага польска-літоўскага роду князёў Друцкіх-Любецкіх. У 1850 годзе тут быў пабудаваны вадзяны млын, які захаваўся да нашых дзён, дзейнічала агародніцка-земляробчая школа. Відавочна, усе жыхары Луцка працавалі на паноў.
На свяце вёскі, якое праходзіла ў Луцк-Казлоўскім, агучваліся факты не такой даўняй гісторыі. У 1925 годзе тут адбыўся страшны пажар, агонь знішчыў 25 будынкаў. Людзі сталі будаваць хаты воддаль, і так утварыліся хутары. Да 1967 года ў вёсцы працавала пачатковая школа. Спачатку дзеці вучыліся ў хатах Самковічаў і Ваўкоў. Затым — у хаце Сяргея Хахолкі, сям’ю якога раскулачылі і вывезлі ў Казахстан. Працавала бібліятэка.Былі 2 стайні на 50 коней, 2 фермы.
Старэйшына ведае ўсё
Раіса Волк нарадзілася ў Луцк-Казлоўскім і ўвесь час тут жыве, за выключэннем 5 гадоў, калі вучылася на філфаку Вільнюскага педінстытута. Атрымаўшы дыплом, стала выкладаць рускую мову і літаратуру ў Казлоўшчынскай СШ, якую ў свой час закончыла. Адпрацавала ў ёй 48 гадоў, у тым ліку 16 — завучам і 12 — у пенсійным узросце. Зразумела, што былую настаўніцу добра ведаюць не толькі ў яе роднай вёсцы, але і ў навакольных. І яна ведае людзей, іх патрэбы і інтарэсы, вартасці і недахопы. На працягу многіх гадоў з’яўляецца старэйшынам вёскі. Да яе я найперш і звярнулася, прыехаўшы ў Луцк-Казлоўскі.
— За некалькі дзесяцігоддзяў наша вёска, як і іншыя, вельмі пастарэла, але яшчэ жыве. У нас каля паўсотні жыхароў. Многія працуюць на мясцовай ферме. Валерый і Уладзімір Якімовічы, Алег Маляўка, Наталля Кянько, Павел Забела — у рыбгасе «Навінкі», Сяргей Кянько — на Глыбоцкім малочнакансервавым камбінаце, Ксенія Забела — сацработнік, Мая Якімовіч — тэхработнік Казлоўшчынскага сельскага Савета, Наталля Волк — прадавец казлоўшчынскага магазіна, Вольга Елубаева загадвае ласіцкай фермай. Найстарэйшай жыхарцы вёскі Валянціне Дулінец — 91 год, самай маленькай — Вераніцы Маляўцы — трэці годзік. У вёсцы нямала пенсіянераў. Шмат гадоў плённа адпрацавалі ў гаспадарцы Даната Самковіч, Алена Кабайла, Яніна Буката, Марыя Волк, Ядвіга Кадушкевіч і іншыя. На заслужаным адпачынку і былая настаўніца Ганна Гапонік.
Тыя, хто мае сілы і жаданне, трымаюць на ўласных падвор’ях кароў (іх у вёсцы 8), свіней, коз, курэй. Ёсць карова і свінні і ў хляве Раісы Волк, хоць жыве адна (17 гадоў, як аўдавела) і не мае здароўя. Але не ў яе характары сядзець без справы. Па гаспадарцы дапамагаюць дачка Аксана і зяць Уладзімір, якія працуюць урачамі Варапаеўскай райбальніцы, сын Уладзімір і нявестка Оля, якія часта прыязджаюць з Глыбокага, дзе жывуць. А найбольшую радасць дораць два ўнукі і ўнучка.
Большасць — мясцовыя
На луцк-казлоўскай ферме ўтрымліваецца 200 галоў дойнага статка, 300 цялят на дарошчванні і 195 цялушак злучнога ўзросту. Даглядаюць іх 15 чалавек. Большасць — жыхары аднайменнай вёскі, але ёсць і з Казлоўшчыны, Шчотак, Парыжа.
— У нас нават сем’ямі працуюць, — расказвала загадчыца фермы Валянціна Курто. — Напрыклад, Ірына Махмуціна, яе муж Алег Вярцінскі і іх сын Аляксей, муж і жонка Часлаў Пачкоўскі і Ірына Балінская. Мой муж Славамір таксама заняты тут.
З працаўладкаваннем у такой глыбінцы, як Казлоўшчынскі сельсавет, няпроста. Таму вельмі добра, што захавалася даволі буйная жывёлагадоўчая ферма. Некалі тут быў калгас «Першае мая», потым яго далучылі да былога «Кастрычніка», і гаспадарка стала называцца «Залаты вянок», пазней — ААТ «Парыж-агра». Пасля чарговага ўзбуйнення землі і сельгаспабудовы ўвайшлі ў склад ААТ «Ляхаўшчына-агра», а з мінулага года — сельгаспрадпрыемства «Дунілавічы-агра».
Уласнікі мяняюцца, але нязменнай застаецца праца на зямлі. Нельга сказаць, што калектыў названай фермы прыкладны, бо іншы раз здараюцца парушэнні працоўнай дысцыпліны. Але жывёла ніколі не застаецца недагледжанай. У гэтым вялікая заслуга загадчыцы фермы. Валянціна Курто — чалавек строгі і патрабавальны. Нездарма яе выбралі дэпутатам Казлоўшчынскага сельскага Савета. Яна ўмее адстойваць інтарэсы вяскоўцаў.
Толькі было б здароўе
У снежні мінулага года Алене Кабайле споўнілася 75. Паштальён, выплачваючы ёй чарговую пенсію, зазначыла: «Радуйцеся, Васільеўна, зараз вам значная прыбаўка».
Дзяржаўнае грашовае забеспячэнне ў старасці жанчына заслужыла сваёй стараннай працай. 38 гадоў яна аддала мясцовай ферме: працавала даяркай, цялятніцай.
— І сям’я ў нас была вялікая: муж, двое дзяцей, мама, цётка, якая аслепла і жыла з намі, — успамінала жанчына. — Дабудоўвалі, пашыралі дом, каб усім хапала месца. А зараз засталася адна, таму другая палова дома зімой пустуе: навошта ацяпляць непатрэбную плошчу? А ўвогуле на жыццё не наракаю. Да мяне наведваюцца сын, які жыве ў Казлоўшчыне і працуе механізатарам, і дачка з Пастаў, маю васьмёра ўнукаў. Вельмі ўважлівыя старшыня сельскага Савета Ірына Кукоўская і сакратар Дзіяна Шалафаненка. Добры паштальён Люда Шэнгоф. Два разы на тыдзень у вёску прыходзіць аўталаўка і прывозіць усё, што трэба. Чаго яшчэ можна жадаць? Галоўнае, каб здароўе паслужыла.
Справа ў тым, што некалькі гадоў назад Алена Васільеўна перанесла аперацыю. Пасля яе небяспечная хвароба адступіла. Хацелася б, каб назаўсёды.
Жыццё ўсяму навучыла
Я мала што магу расказаць пра вёску, бо жыву тут усяго 30 гадоў, — такімі словамі сустрэла мяне Рамуальда Сінкевіч. А потым разважліва дадала: — Зрэшты, і гэта вялікі адрэзак часу.
Калі б не аварыя на Чарнобыльскай АЭС, яна так і жыла б у Светлагорску на Гомельшчыне, куды трапіла па размеркаванні, закончыўшы Віцебскі тэхнікум электрасувязі. Там выйшла замуж, нарадзіла двух сыноў, сям’я пабудавала кааператыўную кватэру. З абжытага месца сарваліся, баючыся за здароўе дзяцей.
Гаспадарка (тады гэта быў калгас «Першае мая») дала дом, у якім жанчына жыве і зараз. Муж працаваў шафёрам, яна была дыспетчарам. Потым шчыравала швачкай у калгасным швейным цэху, поварам у школьнай сталовай. Усё гэта ў мінулым. Не стала і мужа — аўдавела 5 гадоў назад. Старэйшы сын Павел — настаўнік, жыве з сям’ёй у Брэсце. Малодшы, Міхаіл, пабудаваў дом у Глыбокім, таксама мае сям’ю. Часта прыязджае, дапамагае нарыхтоўваць дровы, сена для дзвюх коз, у іншых гаспадарчых справах. Летась у доме зрабілі электраацяпленне. А як светла, чыста, прыгожа ў пакоях! Усе падаконнікі застаўлены кветкамі. Ля камп’ютара раскашуе вазон руты. «Нас у мамы было сямёра, і яна ўсім раіла мець у доме руту, — успамінала Рамуальда Любаміраўна сваё дзяцінства і маладосць. — Бацькі ўсіх прывучылі да працы». А мне здаецца, што і да прыгажосці — таксама. Яна, створаная рукамі гаспадыні, бачыцца ў кожным куточку дома. Ля яго — мноства кветнікаў. Вяскоўцы казалі, што больш, чым у Любаміраўны, іх ні ў кога няма, і летам тут надзвычай прыгожа. А гаспадыня прызналася, што праца ў кветніках не стамляе, за ёй адпачывае душой.
І на захапленні знаходзіць час
Абавязкова зайдзіце да Наталлі і Сяргея Кянько, — раіла мне старэйшына вёскі. — Добрая сям’я, прыгожа ў доме і ля яго. У Сяргея шмат захапленняў.
Адно з іх — пчалярства. Мяне вельмі здзівіла, што вуллі стаяць ля самага двара. «Мы пчол не баімся, яны нас не кусаюць, — гаварыў гаспадар. — Калі мяне няма, Наташа можа летам сама злавіць рой. Таксама дапамагае парадкаваць мёд. Не скажу, што з пчоламі шмат клопатаў, але даглядаць іх трэба ўмець».
Яшчэ два Сяргеевы захапленні — паляўніцтва і рыбалоўства. «Гэтай зімой аднойчы пайшла з мужам на рыбалку на Крыўское возера, — расказвала Наталля. — У той дзень Сяргей злавіў там сома вагой 14 кілаграмаў 400 грамаў. Да гэтага найбуйнейшым яго трафеем быў сом вагой 9 кілаграмаў 600 грамаў».
У доме Кянько звярнула ўвагу на грамату дазорцы крыніцы святога велікамучаніка і лекара Панцеляймона за подпісам святара храма Пакрова Прасвятой Багародзіцы. Даведалася, што на працягу многіх гадоў яны даглядаюць гэту крыніцу. Вось так, паспяваюць усюды, нягледзячы на тое, што працуюць не на месцы: Сяргей ездзіць на работу ў Глыбокае, а Наталля — прадавец рыбгаса «Навінкі» на выязным гандлі.
Усё задавальняе
Вольга Елубаева магла стаць культработнікам. Прынамсі, цэлы год яна, маладзенькая дзяўчына, працавала мастацкім кіраўніком Казлоўшчынскага СДК.
— Але зразумела, што гэта не маё, — прызналася ў размове са мной. — Намнога больш, чым культура, мяне цікавіла сельская гаспадарка, асабліва жывёлагадоўля. Таму звольнілася з работы і паступіла ў Лужаснянскі сельгастэхнікум.
Пасля яго заканчэння Оля працавала ў калгасе імя Даватара ў Шаркаўшчынскім раёне. Там выйшла замуж, нарадзіла сына. Але жаночае шчасце не збылося: сям’я па віне мужа распалася, Сярожу выхоўвала адна. У 2000 годзе вярнулася ў родныя мясціны, купіла дом у Луцк-Казлоўскім. Кіраўніцтва калгаса прапанавала работу даяркай на мясцовай ферме. Потым на працягу 4 гадоў яна была галоўным заатэхнікам, а калі гаспадарку далучылі да суседняй, стала загадваць фермай: спачатку — луцк-казлоўскай, а з 2020 года — ласіцкай.
— Хоць і далёка ад дома, але тут мяне ўсё задавальняе, — расказвала. — Пагалоўе на ферме невялікае, у калектыве толькі 8 чалавек. Усе адказныя і старанныя, прыемна працаваць з такімі людзьмі.
Нягледзячы на тое, што жыве адна, Вольга заўсёды трымала вялікую гаспадарку: трох кароў, дзвюх свінаматак. Але ў 2021 годзе яна цяжка захварэла. Ні пра якія фізічныя нагрузкі не магло быць і размовы. Усю жыўнасць давялося прадаць. Перанесла складаную аперацыю, амаль год была на бальнічным. На работу выйшла ў жніўні мінулага года.
Зараз адчувае сябе добра і пачала абзаводзіцца гаспадаркай. «Найперш набыла карову, бо без малака не магу, — казала. — Абавязкова куплю бычка, свіней». «І зноў будзеце ўпраўляцца з імі адна?» — пытаюся. «А мне не прывыкаць, — усміхнулася жанчына. — Спраўлюся, ды і сын са сваёй дзяўчынай прыязджаюць з Глыбокага, дапамагаюць».
Я слухала Вольгу і думала: калі чалавек мае мэту ў жыцці і не лянуецца працаваць, то пераадолее любыя выпрабаванні.
Фаіна Касаткіна
